«Հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործությունները հնչում են տարբեր երկրներում, և շարունակվելու է այդ քաղաքականությունը»

«Իրատես de facto»-ի զրուցակիցը Հայաստանի կոմպոզիտորների և երաժշտագետների միության նախագահ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, Երևանի Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր, կոմպոզիտոր ԱՐԱՄ ՍԱԹՅԱՆՆ է: Զրույցի թեման կոմպոզիտորների միության ստեղծագործական անցուդարձն է, Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի շրջանակում նախատեսվող միջոցառումները, ինչպես նաև երաժշտարվեստում առկա խնդիրներն ու ձեռքբերումները:

-2014-ին կոմպոզիտորների միության նախաձեռնությամբ մեկնարկեց հայ ժամանակակից երաժշտության փառատոնը: Չորս օր շարունակ երաժշտասերների դատին հանձնվեցին հայ ժամանակակից կոմպոզիտորների սիմֆոնիկ և կամերային ստեղծագործությունները: Ամենամյա՞ է լինելու փառատոնը:

-Ցանկալի է, և ամեն ինչ պետք է անենք, որ ժամանակակից կոմպոզիտորների ստեղծագործությունները ներկայացնող փառատոնը լինի ամենամյա: Սակայն նմանատիպ նախաձեռնությունները կյանքի կոչելու համար ֆինանսական աջակցություն է անհրաժեշտ:

-Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի առիթով ի՞նչ ծրագրեր են նախատեսվում Հայաստանում և արտերկրում:

-Կոմպոզիտորների միությունը տարաբնույթ ծրագրեր է իրականացնում` նվիրված Մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակին: Անցկացվել է վոկալ-գործիքային ստեղծագործությունների մրցույթ՝ Սոնա Վանի խոսքերով և նրա իսկ աջակցությամբ: Այդ ստեղծագործությունները հանրությանը կներկայացվեն ապրիլին նախատեսված համերգի ընթացքում: Նպատակ ունեինք կազմակերպելու նաև մեծ կտավի ստեղծագործությունների մրցույթ, դիմել ենք տարբեր կազմակերպությունների, ցավոք, որևէ արձագանք չենք ստացել, ինչը, սակայն, չի նշանակում, թե կոմպոզիտորները չեն գրում կամ չեն ուզում գրել: Ստեղծվել են վոկալ, սիմֆոնիկ գործեր, ինքս ավարտել եմ դուդուկի, լարային նվագախմբի և հարվածային գործիքների համար ստեղծագործությունս: Կոչվում է «1915 թվական»: Ապրիլին նախատեսում ենք փառատոն` նվիրված Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին: Կան նաև այլ ծրագրեր: ՈՒզում եմ առանձնացնել խորհրդանշական բացօթյա համերգը` 100 ռոյալներով, սիմֆոնիկ նվագախմբի և երգչախմբի մասնակցությամբ: Դա կլինի երևույթ մեր մշակութային կյանքում, սակայն իրականացնելու համար ֆինանսական մեծ ներդրում է պահանջվում:

Ինչ վերաբերում է արտերկրում իրականացվող ծրագրերին, ասեմ, որ փառատոն ենք նախատեսում Ֆրանսիայում՝ ֆրանսիացի, ռուս և այլազգի երաժիշտների մասնակցությամբ: Հեղինակային համերգ կազմակերպելու առաջարկ եմ ստացել Լոս Անջելեսից. ներկայացվելու են ոչ միայն իմ, այլև մեր տոհմի կոմպոզիտորների տեղծագործությունները (Աշոտ Սաթյան, Արամ Սաթունց, Դավիթ Սաթյան): Համերգը կունենա «Ես իմ անուշ Հայաստանի» խորագիրը:

-Ձեր «1915 թվականի» պրեմիերան կայացել է Նյու Ջերսիում. հայաստանյան պրեմիերա նախատեսվո՞ւմ է:

-Անցյալ տարի ներկայացվել է նաև Սոչիում, երկու կատարումներն էլ չեմ լսել: Կցանկանայի, որ այն հնչեր նաև Հայաստանում: Առաջարկվել է տարբեր նվագախմբերի, տեսնենք` ինչ կստացվի:

-Հաճախ է խոսվում Ցեղասպանության թեմայով համաշխարհային համբավ ունեցող ֆիլմի կարևորության մասին: Ի՞նչ դեր, ազդեցություն կարող է ունենալ երաժշտական ստեղծագործությունը:

-Երաժշտությունն ազդում է ներաշխարհի վրա: Լավ ստեղծագործությունը կարող է մեծ նշանակություն ունենալ, շատ բան փոխել և հայաստանյան, և դրսի հանրության շրջանում:

-Մենք ունե՞նք նման գործ:

-Գրվում են։ Արդեն իսկ ունենք նոր գրված, բավականին հետաքրքիր ստեղծագործությունների նոտաներ (քանի որ պատրաստվում ենք համերգի): Կցանկանայի նաև, որ բեմադրվեր Վահրամ Բաբայանի «Մուսա լեռան 40 օրը» օպերան (գրվել է 2004-ին), վերականգնվեր Էդգար Հովհաննիսյանի «Անտունի» բալետը:

-Օտարազգի երաժիշտներն անդրադառնո՞ւմ են Ցեղասպանության թեմային:

-Այո, օրինակ, Մոսկվայում ապրիլի 23-ին կկայանա սիմֆոնիկ համերգ` Էդուարդ Թոփչյանի ղեկավարությամբ: Կներկայացվի Վյաչեսլավ Արտյոմովի «Ռեքվիեմը», որն առնչվում է ցեղասպանությանը:

-Դուք մի առիթով նշեցիք, որ մենք չենք պատկերացնում` ովքեր են ապրում մեր կողքին, ստեղծագործողներին պետք է գնահատել կյանքի ընթացքում, ոչ թե կյանքից հետո: Հանրահայտ, ուշադրության արժանի անունները Հայաստանո՞ւմ են ապրում և ստեղծագործում, թե՞ հիմնականում դրսում:

-Գիտե՞ք, եթե նույնիսկ դրսում են ապրում, պետք է կապը պահեն հայրենիքի հետ: Արամ Խաչատրյանը Հայաստանում չի ապրել: Այսօր շատ երիտասարդ կոմպոզիտորներ ապրում են դրսում, բայց հոգևոր կապը հայրենիքի հետ բավականին մեծ է: Նրանք ստեղծագործում են ի նպաստ հայ երաժշտական արվեստի զարգացման: Ես չեմ ուզում ասել` դրսի, ներսի, մենք մեկ ենք: Պետք է դա հասկանանք:

-Ստեղծագործական միությունները հաճախ որակվում են հնացած, խորհրդային շրջանին հարիր կառույցներ: Կարծում եք` կառուցվածքային փոփոխության կարիք ունի՞ կոմպոզիտորների միությունը, և ի՞նչ նկատելի փոփոխություններ են արձանագրվել Ձեր ղեկավարման շրջանում:

-Միությունն այն օղակն է, որ կարող է ներկայացնել անհատներին ինչպես մեր երկրի ներսում, այնպես էլ միջազգային դաշտում: Այսինքն, ստեղծագործական միությունը ոչ թե խանգարում է, այլ օգնում, սակայն ձևերը, մոտեցումները պետք է փոխվեն: ԱՄՆ-ում դրանք կոչվում են լիգաներ և երկուսն են` հյուսիսային և հարավային, Շվեդիայում, Ֆրանսիայում նույնպես կան կոմպոզիտորների միություններ, ամեն տեղ կա, ուղղակի պետք է ճիշտ ձևով աշխատել: Անցյալ տարի մեր կոմպոզիտորների գրեթե 50 տոկոսը ներկայացվել է դրսում: Չէին ներկայացվի, եթե միությունը չաջակցեր:

-Հետադարձ հայացքով ամփոփելով կոմպոզիտորների միության վերջին շրջանի ստեղծագործական անցուդարձը, ի՞նչը կառանձնացնեիք:

-Առաջին հերթին, ինչպես արդեն նշեցի, մեր կոմպոզիտորների ստեղծագործությունները սկսեցին հնչել տարբեր երկրներում, և շարունակվելու է այդ քաղաքականությունը: Պետք է ներկայացնել հայ արվեստը. սա է մեր գլխավոր նպատակը: Մինչ հիմա դրսից էինք երաժիշտներ հրավիրում, ֆինանսավորում էինք և այլն: Հիմա մենք պետք է ստեղծենք արժեքներ ու արտահանենք: Չէ՞ որ արվեստը նաև արտադրանք է, նյութական արժեք, ինչի մասին երբեք ոչ ոք չի մտածում: Մեր օպերային երգիչը արտերկրում մեկ ելույթի համար ստանում է 5000 դոլար, այստեղ ստանում է 50 հազար դրամ: Դրանք տարբեր բաներ են: ՈՒրեմն պետք է երգչին, կատարողին հնարավորություն տանք, որ պատվեր ունենան դրսից: Այդ դեպքում, բնական է, նա կաշխատի, կստեղծագործի:

-Ինչո՞ւ հայ ժամանակակիցների դասական ստեղծագործությունները հանրությանը ծանոթ ու սիրելի չեն դառնում: Շատերը նույնիսկ տարակուսում են` ունե՞նք կոմպոզիտորներ:

-Դա առաջին հերթին պայմանավորված է ունկնդրի ինտելեկտով և ԶԼՄ-ների անդրադարձով: Այսօր քիչ են անդրադառնում հայ կոմպոզիտորների ոչ միայն ավագ, այլև երիտասարդ սերնդի ներկայացուցիչների գործունեությանը: Մեր երիտասարդ կոմպոզիտորները միջազգային հեղինակավոր մրցույթներում առաջին տեղեր են գրավում, ուրեմն կա դպրոց: Երբ որևէ մարզիկ հաջողության է հասնում, բոլորս իմանում ենք, բայց շատերը չգիտեն, որ, օրինակ, Եղիսաբեթ թագուհու անվան միջազգային մրցույթի առաջին մրցանակին է արժանացել Միշել Պետրոսյանը, որ «North Sea Jazz festival» փառատոնի առաջին մրցանակակիր է Դավիթ Սաթյանը: Ես կարող եմ երկար թվել… Շրջանառել է պետք այս անունները, որ արձագանք գտնեն հասարակության շրջանում: Մենք հպարտորեն կարող ենք ասել, որ ունենք ինչպես անցյալ, այնպես էլ ապագա:

Հարցազրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ